TBMM Anayasa Komisyonunda, Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu Tasarısı kabul edildi.
Tasarıya, AK Parti milletvekillerinin verdiği bir önergeyle, Alt Komisyonda konulan geçici maddede değişiklik yapıldı.
Maddede, ”11. Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 7 yıldır. 31 Mayıs 2007 tarihli Anayasanın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten önce seçilen cumhurbaşkanları, iki defa seçilememeleri kuralı dahil, Anayasanın değişiklik öncesi hükümlerine tabidir” denildi.
Böylece, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile birlikte Ahmet Necdet Sezer, Süleyman Demirel ve Kenan Evren, yeniden cumhurbaşkanı adayı olamayacak.
Kabul edilen tasarıya göre, Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilecek. Seçim; genel, eşit ve gizli oyla, bütün ülkede aynı günde, yargı yönetim ve denetimi altında yapılacak.
Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının oy kullanmaları da sağlanacak.
Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması, açık olarak gerçekleştirilecek.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK), Cumhurbaşkanı seçimlerinin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğüyle ilgili bütün işlemleri yapmak ve yaptırmak amacıyla, gerekli ilke kararları almaya, ilgili kanunlar ile bu kanunda seçimle ilgili olarak yer alan bütün süreleri gerektiğinde kısaltarak tespit ve ilana yetkili olacak.
Cumhurbaşkanı seçimleri 5 yılda bir yapılacak. Bir kişi, en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilecek.
Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki 60 gün; makamın herhangi bir şekilde boşalması halinde ise boşalmayı takip eden 60 gün içinde yapılacak.
YSK, öngörülen süreler içinde seçimin tamamlanması amacıyla, seçim takvimini resen belirleyip, ilan edecek.
Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, genel oyla yapılacak seçimde Cumhurbaşkanı seçilmiş olacak. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak, geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde, ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak.
Oylamalara tek adayla gidilmesi halinde, oylama, referandum şeklinde yapılacak. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu alması halinde Cumhurbaşkanı seçilmiş olacak.
Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisiyle ilişiği kesilecek, TBMM üyeliği sona erecek.
TBMM, savaş nedeniyle yeni seçimlerin yapılmasına imkan görülmediğine karar verirse, Cumhurbaşkanı seçimi 1 yıl geriye bırakılabilecek. Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilecek.
-En az 20 milletvekilinin teklifi-
40 yaşını dolduran, yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip her Türk vatandaşı Cumhurbaşkanı seçilebilecek.
Cumhurbaşkanlığına, TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi, en az 20 milletvekilinin yazılı teklifiyle olacak.
En son yapılan milletvekili genel seçimlerinde, geçerli oyların toplamı birlikte hesaplandığında, yüzde 10’u geçen siyasi partiler, ortak aday gösterebilecek. Aday gösterilmek, kişinin yazılı muvafakatine bağlı olacak.
YSK, adaylarla ilgili bilgi ve belgelerde eksiklik tespit etmesi halinde, eksikliklerin giderilmesi için 5 günlük süre verecek.
YSK, adaylar hakkında yaptığı inceleme sonucunda seçilme yeterliğini ve aday gösterilme şartlarını taşıyanları gösteren geçici aday listesini belirleyecek. Geçici aday listesi ve itiraz süresi Resmi Gazetede yayımlanacak.
Resmi Gazetede yapılan ilandan itibaren 2 gün içinde, geçici aday listesine veya bu listeye alınmamaya ilişkin karara karşı YSK’ya itiraz yapılabilecek. YSK, itirazları 3 gün içinde kesin karara bağlayacak ve kesin aday listesini Resmi Gazetede yayımlayacak.
-Devlet memurları ve diğer kamu görevlilerinin adaylığı-
Cumhurbaşkanı adayı gösterilen hakimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yüksek öğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Üyeleri, kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, belediye başkanları ve subaylar ile astsubaylar, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar, aday listesinin kesinleştiği tarih itibarıyla görevlerinden ayrılmış sayılacak.
Yüksek mahkeme üyeleri, hakimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile subay ve astsubaylar hariç olmak üzere, Cumhurbaşkanı adayı gösterilen devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, YSK tarafından Cumhurbaşkanının seçildiğinin ilan edilmesini takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilecek.
-Propaganda-
Tasarıya göre, propaganda dönemi, aday listesinin kesinleştiği gün başlayacak ve oylamaların yapılacağı günden önceki gün saat 18.00’de sona erecek. Propaganda döneminde, TRT’de yapılacak propaganda yayınlarının tam bir tarafsızlık ve eşitlik içinde yapılması, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) ile TRT tarafından sağlanacak.
Adayların, özel radyo ve televizyonlardaki propaganda konuşmalarında, süre ile ilgili sınırlamalar dışında, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanununun ilgili hükümleri uygulanacak.
Propaganda döneminde Başbakan, bakanlar ve milletvekilleri ile ilgili yasaklara ilişkin hükümler de dahil olmak üzere propagandayla ilgili konularda da Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun hükümleri uygulanacak. Böylece Cumhurbaşkanı adayı olan Başbakan ve bakanlar, propaganda döneminde makam aracı ve uçaklar da dahil kamu kaynaklarını kullanamayacak.
-Adayların maddi yardım alması-
Adaylar, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, tüzel kişilerden ve Türk uyruğunda olmayan gerçek kişilerden bağış ve yardım alamayacak.
Adaylar, YSK tarafından belirlenecek adaylık başvurusu süresi içinde mal bildiriminde de bulunmak zorunda olacak. Seçilen adayın mal bildirimi, seçim sonuçlarının kesinleşmesini müteakip Resmi Gazetede yayımlanacak.
Her bir kişinin adaylara yapabileceği nakdi yardım miktarı, her bir tur için en yüksek devlet memuruna mali haklar kapsamında fiilen yapılmakta olan her türlü ödemelerin bir aylık brüt tutarını geçemeyecek. adaylar, ödünç niteliğinde para kabul edemeyecek.
YSK tarafından belirlenecek tutarın üzerindeki nakdi yardımlar, adayların ”Seçim Hesabı” olarak kendileri adına açtıracakları bir banka hesabına yatırılacak. YSK tarafından belirlenecek tutarın altında kalan nakdi yardımlar ise makbuz karşılı3ğı alınacak ve seçim hesabına yatırılacak.
Alınan yardımlar sadece seçim harcamalarında kullanılacak ve başka bir amaç için tahsis edilemeyecek.
Seçim hesapları ile bağış, yardım ve harcamalara ilişkin bilgi ve belgeler, seçim sonuçlarının kesinleşmesini izleyen 10 gün içinde YSK’ya sunulacak.
YSK, bir ay içinde, seçim hesaplarını inceler ve varsa usulsüzlükleri ve öngörülen limitlerin aşılıp aşılmadığını tespit edecek. Bu aşamada tespit edilen eksikliklerin giderilmesi amacıyla YSK tarafından adaylara uygun bir süre verilecek.
Alınan bağış ve yardımlardan belirtilen limiti aşan miktar ile harcanmayan kısım Hazineye intikal ettirilecek.
Seçimlerde şeffaflığın sağlanması amacıyla adaylığın kesinleşmesinden seçim sonuçlarının kesinleşmesine kadar geçen dönemde bağış ve yardımlar ile yapılan harcamalar YSK tarafından tasdik edilen listelere kaydedilecek.
-Seçim işlemi-
Oylamalarda kullanılacak filigranlı birleşik oy pusulasında, ”Cumhurbaşkanı Adayları” ibaresi ile YSK tarafından çekilen kuraya göre sırası belirlenen adayların adı ve soyadı yer alacak.
Oylamanın referandum şeklinde yapılması halinde beyaz üzerine ”Evet”, kahverengi üzerine ”Hayır” ibareleri yazılı, iki ayrı renkten oluşan oy pusulası kullanılacak.
Kullanılacak oy pusulalarıyla ilgili diğer hususlar YSK tarafından belirlenecek.
YSK, birleşik oy pusulalarını kendisi bastırabileceği gibi gerektiğinde uygun göreceği il seçim kurulları vasıtasıyla bastırmaya da yetkili olacak. Gerekli ödenek Maliye Bakanlığınca karşılanacak.
-Andiçme töreni-
Sandık, ilçe ve il seçim kurullarınca düzenlenmesi gereken tutanakların içeriği ile seçim sonuçlarının birleştirilmesine ilişkin usul ve esaslar YSK tarafından belirlenecek. YSK, il seçim kurullarından gelen sonuçları birleştirerek ilan edecek.
Bir veya birkaç seçim çevresinde, yapılan seçimin veya düzenlenen birleştirme tutanağının, seçim işlemleri sebebiyle iptaline karar verilmesi halinde, iptal edilen kısmın ülke genelindeki seçim sonuçlarına etkisi olup olmadığı göz önüne alınarak YSK tarafından söz konusu seçim çevrelerinde seçimlerin yenilenip yenilenmeyeceğine karar verilecek.
Cumhurbaşkanı seçiminin kesin sonuçları, YSK tarafından TBMM Başkanlığı ile Cumhurbaşkanlığı makamına bildirilecek, kamuoyuna ilan edilecek ve Resmi Gazetede yayımlanacak.
Seçilen Cumhurbaşkanı adına, YSK tarafından Cumhurbaşkanı seçildiğine dair bir tutanak düzenlenecek. Bu tutanak, TBMM Genel Kurulunda, TBMM Başkanı tarafından verilecek ve aynı oturumda andiçme töreni yapılacak. Bu oturum, eski Cumhurbaşkanının görev süresinin dolduğu gün, makamın başka bir sebeple boşalması halinde ise seçim sonuçlarının kesinleşmesinden itibaren 3 gün içinde gerçekleştirilecek.
-Gül’ün görev süresi 7 yıl-
Tasarıya, konulan geçici maddeye göre, 11. Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 7 yıl olacak. 31 Mayıs 2007 tarihli Anayasanın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten önce seçilen cumhurbaşkanları, iki defa seçilememeleri kuralı dahil, Anayasanın değişiklik öncesi hükümlerine tabi olacak.
Böylece, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül dahil Ahmet Necdet Sezer, Süleyman Demirel ve Kenan Evren, ikinci kez cumhurbaşkanı olamayacak.
